چرخه، واژه ای که در محیط ها و فضاهای مختلف با آن سروکار داریم، در هر علمی ما مواردی را تحت عنوان چرخه داریم، مسیری که یک فرآیند طی میشود و دوباره از سر گرفته میشود، چنین چیزی حتی در بدن انسان دیده میشود و ما همواره ممکن است به دردهای جسمی یا روحی مبتلا بشیم اما بدن خواستار ریکاوری و بازگشت به وضعیتی پایدار باشد. چنین چیزی در بازار سرمایه گذاری علی الخصوص بازار ارزهای دیجیتال دیده میشود، موضوعی که از آن تحت عنوان روانشناسی چرخه بازار(Market cycle) یاد میشود.
روانشناسی چرخه بازار یکی از اصول مهمی است که سرمایه گذاران و تریدرها به آن می‌پردازند، حتی وارن بافت یک جمله خیلی معروفی دارد که میگوید:
“بترسید وفتی که دیگران طمع میکنند و طمع کنید وقتی که دیگران میترسند.”
چه برداشتی از این جمله میکنید؟ بنظر تو سرمایه گذاری فقط شامل اعداد و نمودارها میشود؟ اگر چنین تصوری داری، باید بگم بهت که سخت در اشتباه هستی!
بطور کلی چرخه بازار و تغییراتی که در قیمت های بازار رخ میدهد، تحت تاثیر احساسات، هیجانات و روان افراد فعال در بازار است، همه ما میدونیم که وقتی در بازار ریزش اتفاق می‌افتد بهترین زمان برای خرید است، اما متاسفانه بیشتر سرمایه گذاران به همین یک جمله بسنده میکنند و نگاهی کلی نسبت به بازار دارند، پس اگر دوست دارید بدونید که چه اتفاقاتی از نظر هیجانی برای افراد فعال در بازر می‌افتد، ادامه این مطلب را دنبال کن که میخواهیم به موضوع بسیار مهمی بپردازیم.
سیر روانشناسی چرخه بازار
در هر مارکتی مثل مارکت ارزهای دیجیتال، سیری طی میشود که در این مسیر افراد فعال بازار دچار یکسری از هیجانات میشوند، اگر بخواهیم خیلی خلاصه این سیر را توضیح دهیم باید به مسیر زیر اشاره کنیم:
- اعتماد نکردن
اولین احساسی که شما نسبت به وضعیت مارکت پیدا میکنید، عدم وجود اعتماد هست، خب این به چه معنا است؟ در این مرحله شما به مکانیسم دفاعی انکار(مکانیسم های دفاعی مواردی هست که برای دفاع از وضعیت روان شما در برابر اضطراب ایجاد میشوند.) پناه می‌برید و اصلا باور ندارید که قرار هست مارکت وضعیتش تغییر کنه، و اگر دوستان شما میخواهند در این بازار سرمایه گذاری کنند، شما به آنها میگویید وضعیت حال حاضر حبابی بیش نیست و بهتر هست که شما بدنبال سرمایه گذاری در بازاری دیگر باشید. - امید
پس از مدتی شما تحرکاتی را در بازار احساس میکنید، این فکر به ذهن شما خطور میکند، که نکند من اشتباه کرده ام؟ نکند که به اشتباه سرمایه گذاری نکرده ام؟ در اینجا شما از مکانیسم انکار فاصله می‌گیرید وارد فضای جدیدی میشوید که حتی بخاطر احساس آمیخته از گناه و امید، دوستان خودتان را تشویق میکنید که به سرمایه گذاری در این فضا روی بیاورند. - خوشبینی
پس از اینکه تحرکاتی در بازار احساس کردید و مقداری امید کسب کردید، فرصت پیدا میکنید تا نسبت به بازار خوشبین تر بشوید در این مرحله به سراغ بازار میروید و ممکن است حتی مقدار کمی هم سهام خریداری کنید. - اعتماد
پس از اینکه سهامی را خریداری کردید، این بار نوبت حس اعتماد است که به سراغ شما می‌آید، در اینجا شما دقیقا در نقطه ۳۶۰ درجه‌ای درست مقابل احساس اولیه خودتان قرار گرفته اید، جالب نیست؟! - هیجان
تحرکات بازار بیشتر شده و سهامی که شما خریده اید رشد بسیار عالی داشته است، در چنین موقعیت زمانی شما دچار هیجانات بسیار شدیدی میشوید، و بسیار خوشحال هستید زیرا فکر میکنید که بهترین خرید ممکن را انجام داده اید و پیروز میدان هستید! در این وهله ممکن است شما به سراغ دوستانتان بروید و جدای از اینکه شروع به فخرفروشی میکنید، آنها را تشویق میکنید تا در این بازار سرمایه گذاری انجام دهند.( وضعیت گذشته بورس ایران را به خاطر بیاورید.) - رضایت
هر خوشحالی و هیجان زیاد با خودش میتواند رضایت را به همراه داشته باشد! شما که به تازگی در این مارکت سود بسیاری کرده اید، ممکن است دچار اعتمادبنفس های کاذبی شوید و فکر کنید که ره صدساله رو دارید یک شبه طی میکنید، پس برای اینکه موفقیت خود را بیشتر تضمین کنید، ممکن است از دوستان و آشنایان خود تقاضا کنید تا به شما دارایی خود را بدهند و آن را در مارکت سرمایه گذاری کنید. - خوشنودی
کم کم داستان تیره و تاریک میشه! کمی که مارکت ریزش میکنه، شما با احساسی آمیخته از اضطراب و خوشنودی با خود میگویید چیزی نیست یک ریزش خیلی سطحی است و من باید مقدار بیشتری بخرم تا در هنگام اصلاح از بقیه پیشی گرفته باشم. - پریشانی
مرحله ای که من اسمش رو سیلی واقعیت میگذارم! در اینجا شما ریزش بیشتری را در مارکت مشاهده میکنید، بشدت پریشان خاطر میشوید و دائم داده ها و نمودارها را چک میکنید تا متوجه بشوید که چه زمان قرار است اصلاح بازار اتفاق بیافتد. - انکار
دوباره و دوباره به این مکانیسم دفاعی برگشت می‌زنید، درست به ابتدای کار رسیده اید، حالا که مدت زمان زیادی را برای اصلاح بازار صبر کرده اید و حرکت مثبتی را در جهت حفظ سرمایه خود انجام نداده اید، کفری میشوید و دست به انکار می‌زنید، با خود میگویید مهم نیست میگذارم سال دیگه میفروشم، یا اینکه با خودتان میگویید بازار است دیگر و پستی بلندی‌های خاص خود را دارد. - عصبانیت
با سقوط بیشتر سهام در مارکت، شما عصبانی میشوید، بخصوص اگر مبلغی را از آشنایان و دوستان خود دریافت کرده باشید این عصبانیت شما بخاطر شکست بیشتر میشود، و اینجا به سراغ مکانیسم جابجایی میروید، مکانیسمی که موضع شما را از ابراز عصبانیت بخاطر بازار به ابراز این هیجان به سمت دوستان، خانواده و همسر میکشاند. - ترس
در این مرحله از چرخه روانشناسی بازار، شما فشار زیادی را تحمل میکنید، از یک طرف در ضرر هستید، از طرف دیگر تمامی سرمایه خود را در یک مارکت گذاشته اید و بدتر از آن ممکن است که سرمایه دوستان خودتان را هم در این فضا سرمایه گذاری کرده باشید، پس از شدت ترس و فشار هیجانی ممکن است دست به خرید و فروش های هیجانی بزنید. - افسردگی
در اینجا فرد شکست خورده دچار احساساتی میشود که بیشتر درون مایه گناه و احساس حقارت دارند، فرد خود را سرزنش میکند که باید از اول پیش بینی میکردم و حتی ممکن است انرژی خود را برای ادامه فعالیت از دست بدهد. - عدم اعتماد
دوباره به ابتدای چرخه باز میگردید، و داستان دوباره از سر گرفته میشود…
بیاید نتیجه گیری بکنیم:
مراحل روانشناسی چرخه بازار برای افراد فعال در بازار بارها اتفاق می‌افتد اما رویکرد افراد نسبت به هر یک از این مراحل متفاوت است، ممکن است فردی پس از یکبار طی کردن این مسیر اشتباهات خود را تکرار نکند، و فرد دیگری در این لوپ سقوط کند و گرفتار شود، پس عزیزان نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید، انسان مجموعه ای از هیجانات، احساسات و افکار است، در معاملات خود تمامی این موارد را درنظر بگیرید و صرفا براساس هیجانات خرید یا فروشی را انجام ندهید.
برای ما از تجربه‌ای که داشته‌ای و هیجاناتی که تا به الان در بازار تجربه کردی بنویس.
